Melatonine is een hormoon, een eiwit dat we zelf aanmaken in de pijnappelklier. Het reguleert onze biologische klok onder invloed van daglicht. Veel slaaphulpmiddelen bevatten melatonine. Maar melatonine is geen slaapmiddel.

Melatonine is geen slaapmiddel

Melatonine is geen slaapmiddel. Je zou het klokhormoon of donkerhormoon kunnen noemen. De aanmaak van melatonine stopt als het dag is en bouwt op tot het een goede tijd is om te gaan slapen ’s avonds. Eventueel is melatonine in te zetten bij een verschoven slaap-waakritme, een jetlag of werken in ploegendiensten. Melatonine is alleen geschikt voor volwassenen en enkel op advies van huisarts.

Melatonine in het nieuws

‘Een op de zeventien kinderen (6 procent) gebruikt wekelijks melatonine als hulpmiddel om goed te kunnen slapen, concludeert het Erasmus MC in een onderzoek onder 871 kinderen in Rotterdam. Hun gemiddelde leeftijd is elf jaar.’

‘In België is de verkoop van slaaphulpmiddelen zonder doktersvoorschrift de laatste twee jaar met 44 procent gestegen. En het merendeel van die hulpmiddelen bevat melatonine.’

Zorgen over gebruik van melatonine

Zo’n 500 wetenschappers en artsen op het gebied van slaap maken zich al jaren zorgen over het gebruik van melatoninepillen als slaapmiddel. Het ligt nog steeds in de schappen bij de drogist, maar de experts zouden het liefst zien dat het alleen nog met goede begeleiding en op doktersrecept te krijgen is bij de apotheek. “Bij verkeerd gebruik van melatonine kunnen mensen juist hun slaap gaan tegenwerken”, zegt slaapprofessor Ysbrand van der Werf. “De werking is eigenlijk niet om beter te slapen, maar om je biologische klok te verzetten.”

Averechts effect van melatonine

Het is theoretisch mogelijk om een tekort aan melatonine te hebben, door gebrek aan bouwstoffen via je voeding. Maar in de praktijk komt dit zelden voor. Toediening van melatonine kan een averechts effect hebben op het slapen als je het verkeerd inzet. Later inslapen en opstaan bij tieners is bijvoorbeeld heel normaal. Alleen lastig als je op tijd op school moet zijn. “Melatonine gebruik je makkelijk verkeerd, omdat je het precies op het goede tijdstip moet innemen”, zegt slaaponderzoeker Annemarie Luik. Als je het te laat neemt, kan het meer slaperigheid veroorzaken overdag.

Gratis slaaptips

Kan je wel wat hulp gebruiken bij het aanpakken van je slaaptekort? Meld je nu aan voor de gratis slaaptips.

Placebo-effect van melatonine

Dat mensen slaaphulpmiddelen blijven gebruiken, komt mede door het placebo-effect. “Het is bewezen dat dertig procent van het effect van een pil is terug te brengen tot geloof”, verklaart Johan Verbraecken, professor en medisch coördinator van het Multidisciplinair Slaapcentrum (UZA). “Het feit dat je denkt dat je na inname van een pil beter gaat slapen, zal bijdragen tot een betere slaap.”

Wat helpt dan wel?

“Als je melatonine inneemt om beter te slapen terwijl stress de oorzaak is, bestrijd je alleen een symptoom”, zegt slaapdeskundige Hans Hamburger. Dan heeft een pilletje dus weinig zin, maar werkt slaaptherapie beter. De helft van de slechte slapers houdt zichzelf wakker met onhandige gewoontes. Het kost tijd én wilskracht om een ritme te verschuiven. Beter slapen zonder hulpmiddelen is echt mogelijk.

Slaaptherapie helpt bij slaapproblemen

Slaapcoaching met behulp van ACT (Acceptatie en Commitment Therapie) leert je dat je niet méér moet doen om goed te slapen, maar juist mínder. De belangrijkste stap bij ACT-slaapcoaching: stoppen met vechten tegen de slapeloosheid.

Want vechten is actie en actie is het tegenovergestelde van slapen!

  • Het artikel over het onderzoek van het Erasmus MC kan je hier lezen.
  • Het nieuwsbericht over de zorgen van 500 slaapdeskundigen over het gebruik van melatonine vind je hier.
  • Het bericht over slaaphulpmiddelen in België lees je via deze link
  • Eerder schreef ik dit blog over slaapmedicatie: De volslagen onzin van slaappillen.